Policentrismo urbano e axuste do sistema de cidades en Galicia (Reseña crítica)

Densidade de Galicia por parroquias

- Policentrismo urbano y ajuste del sistema de ciudades en Galicia. Andrés Precedo Ledo | Alberto Míguez Iglesias. Xeográfica, Revista de Xeografía, Territorio e Medio Ambiente. Nº7 2007.

Publicado ano 2007, este artigo tenta abordar a situación actual e o porvir dos sistemas urbanos de Galicia. Escrito por Precedo e Míguez, catedrático e doutor en xeografía, tentan amosarnos a súa visión entendida da composición urbana.

Este artigo de corte xeográfico rexional intenta achegarnos unha idea de como entender a dinámica urbana galega. Unha dinámica cuxas bases se asentan na concepción do policentrismo.

Á vez que este concepto pode supor unhas vantaxes importantes para a rexión, tamén debe enfrontar un certo caos urbano creado pola falta de planificación e a especulación urbanística.

Engádese a reflexión dunha Galicia conservadora, pouco aberta a novos cambios e cun sistema de asentamentos de gran tradición secular.

É por iso que cada unha das sete cidades galegas, en especial as máis dinámicas (A Coruña, Vigo e Santiago de Compostela), contan cuns axentes creadores de futuro, que se son explotados da maneira óptima situarán a Galicia como unha rexión de cidades medias globais.

Claro está que os autores observan un fenómeno común ás urbes galegas, que se manifesta claramente. Sen embargo é preciso aclarar que a Galicia urbana hoxe en día xa non só se limita ás 4 capitais provincias, Santiago, Ferrol e Vigo; senón que pouco a pouco foi absorbendo e creando nodos e redes urbanas que se estenden máis alá das chamadas áreas metropolitanas (Vilas como Carballo, Verín, Xinzo ou Lalín). Segundo o IGE tan só o 35% da poboación galega reside en municipios rurais, é dicir,  algo máis de 950 mil habitantes, polo tanto, temos máis de 1,7 millóns de habitantes urbanos. 

Penso que se falamos de área metropolitana abarcamos tamén o concepto de rural, pois mesmo dentro das nosas áreas metropolitanas temos zonas onde o urbano e o rural se funden. Entón, porque os autores se centran en alabar os grandes hitos demográficos e económicos das cidades do Eixo Atlántico? Temos que falar dunha Galicia urbana continua, e non pararnos a gabar o grande que foi, é e serán as cidades portuarias galegas e a cultura da cidade do Apóstolo.

Se Galicia ten as raíces nun pasado rural, non podemos obviar entón ese pasado e facer que o crecemento urbano olle cara horizontes exteriores, cando temos un tecido produtivo infravalorado, falamos do gran potencial agrícola, enerxético e forestal que comunidades como Navarra ou países como Suecia souperon aproveitar e nós aínda non.

No meu parecer as ideas aportadas no artigo pecan un pouco de euforia. Ben certo é que o potencial está aí e non se pode eludir, e tampouco se pode esconder o relativo trunfo dos sistemas económicos nos que se asenta o Eixo Atlántico, pero o modelo que os autores nos intentan presentar esquécese de que se a Galicia metropolitana prospera é grazas ás cabeceiras comarcais, vilas medias e pequenos municipios que a costa de sangrar os seus censos nutren a vitalidade das áreas viguesa, coruñesa e santiaguesa. 

Se unicamente nos preocupamos por manter o poderío do eixo da AP - 9 e permitimos que a Galicia urbana do interior siga a baleirarse e a crear vistas negativas que nos reserva o futuro?

Os criterios de delimitación das dúas rexións metropolitanas que se nos propoñen teñen base morfolóxica (portos), funcionais (servizos á poboación), económicos (crean aproximadamente o 60% da riqueza galega) e demográficos (Aglutinan un millón de almas). Ben certo é que a realidade está a vista e que as áreas de Vigo e A Coruña son puxantes. 

Pero seguirán a ser poderosas se só fomentamos un urbano galego bicéfalo? Con dúas provincias baleiras no interior, e un rural podre e sen futuro?

Faise evidente a necesidade de planificar un desenrolo urbano vital. Pero pode que este artigo non invente o modelo máis correcto para nós.

Porque non aproveitamos as posibilidades que nos está a ofrecer a III Revolución Industrial? A revolución da comunicación, a revolución que supera o espazo, que fai desaparecer as distancias.

Porque non crear unha rede de cidades e vilas aínda máis potente da que temos? Aproveitando os recursos endóxenos e proxectándoos cun carácter esóxeno...

Certo é que temos un sistema urbano peculiar, como ben acertan os autores, pero son as conclusións achegadas, dende un punto de vista equilibrado, non se acordan de que a realidade das nosas cidades e vilas non se entende tan só en tres núcleos.

Estendendo a mancha urbana e semiurbana pode ser posible superar os problemas demográficos que nos están a hipotecar o futuro. Ou non rexurdiron Ávila, Segovia ou Guadalaxara grazas á extensión da influencia madrileña? 

Porque non crear unha única e gran área metropolitana en Galicia que englobe gran parte do territorio? Aproveitando ao máximo as infinitas e infravaloradas posibilidades que temos.
Como ben dixo o presidente dos EEUU B. Obama “Aprovechemos el sol, los vientos y la tierra para hacer funcionar coches y fábricas”. En definitiva, fagamos furrular o país como unha entidade única e viva.
Porque non comezar a falar tamén de urbanismo sostible? 

As miñas fontes proceden:

1. Instituto Galego de Estatítica (IGE)
2. El Sistema Urbano en España. Josep Roca Cladera, Montserrat Moix Bergadà e Blanca Arellano Ramos. 2012. [ Enlace ao artigo ]
3. Artigo de Galicia Confidencial [ Enlace ao artigo ]