Sunday, February 24, 2013

Una aproximación histórica: Galicia policéntrica.



Desde la reflexión crítica de un artículo concreto pretendo realizar una aproximación histórica al sistema urbano de Galicia para responder a la pregunta: ¿Por qué Galicia tiene una red urbana policéntrica? ¿Cómo ha determinado esto en su historia? ¿Cuál es el tipo de relación entre los principales núcleos urbanos? Con las respuestas que surjan a estas cuestiones pretendo razonar sobre las posibilidades que este sistema policéntrico puede tener en la futura ordenación territorial gallega.


Para una mayor facilidad de lectura y con el fin de no sobrecargar de escritura el blog, dejo el enlace con la reseña:
http://es.scribd.com/doc/127025427/RC1-pdf 




Friday, February 22, 2013

Policentrismo urbano e axuste do sistema de cidades en Galicia (Reseña crítica)

Densidade de Galicia por parroquias

- Policentrismo urbano y ajuste del sistema de ciudades en Galicia. Andrés Precedo Ledo | Alberto Míguez Iglesias. Xeográfica, Revista de Xeografía, Territorio e Medio Ambiente. Nº7 2007.

Publicado ano 2007, este artigo tenta abordar a situación actual e o porvir dos sistemas urbanos de Galicia. Escrito por Precedo e Míguez, catedrático e doutor en xeografía, tentan amosarnos a súa visión entendida da composición urbana.
Este artigo de corte xeográfico rexional intenta achegarnos unha idea de como entender a dinámica urbana galega. Unha dinámica cuxas bases se asentan na concepción do policentrismo.
Á vez que este concepto pode supor unhas vantaxes importantes para a rexión, tamén debe enfrontar un certo caos urbano creado pola falta de planificación e a especulación urbanística.
Engádese a reflexión dunha Galicia conservadora, pouco aberta a novos cambios e cun sistema de asentamentos de gran tradición secular.
É por iso que cada unha das sete cidades galegas, en especial as máis dinámicas (A Coruña, Vigo e Santiago de Compostela), contan cuns axentes creadores de futuro, que se son explotados da maneira óptima situarán a Galicia como unha rexión de cidades medias globais.
Claro está que os autores observan un fenómeno común ás urbes galegas, que se manifesta claramente. Sen embargo é preciso aclarar que a Galicia urbana hoxe en día xa non só se limita ás 4 capitais provincias, Santiago, Ferrol e Vigo; senón que pouco a pouco foi absorbendo e creando nodos e redes urbanas que se estenden máis alá das chamadas áreas metropolitanas (Vilas como Carballo, Verín, Xinzo ou Lalín). Segundo o IGE tan só o 35% da poboación galega reside en municipios rurais, é dicir,  algo máis de 950 mil habitantes, polo tanto, temos máis de 1,7 millóns de habitantes urbanos. 
Penso que se falamos de área metropolitana abarcamos tamén o concepto de rural, pois mesmo dentro das nosas áreas metropolitanas temos zonas onde o urbano e o rural se funden. Entón, porque os autores se centran en alabar os grandes hitos demográficos e económicos das cidades do Eixo Atlántico? Temos que falar dunha Galicia urbana continua, e non pararnos a gabar o grande que foi, é e serán as cidades portuarias galegas e a cultura da cidade do Apóstolo.
Se Galicia ten as raíces nun pasado rural, non podemos obviar entón ese pasado e facer que o crecemento urbano olle cara horizontes exteriores, cando temos un tecido produtivo infravalorado, falamos do gran potencial agrícola, enerxético e forestal que comunidades como Navarra ou países como Suecia souperon aproveitar e nós aínda non.
No meu parecer as ideas aportadas no artigo pecan un pouco de euforia. Ben certo é que o potencial está aí e non se pode eludir, e tampouco se pode esconder o relativo trunfo dos sistemas económicos nos que se asenta o Eixo Atlántico, pero o modelo que os autores nos intentan presentar esquécese de que se a Galicia metropolitana prospera é grazas ás cabeceiras comarcais, vilas medias e pequenos municipios que a costa de sangrar os seus censos nutren a vitalidade das áreas viguesa, coruñesa e santiaguesa. 
Se unicamente nos preocupamos por manter o poderío do eixo da AP - 9 e permitimos que a Galicia urbana do interior siga a baleirarse e a crear vistas negativas que nos reserva o futuro?
Os criterios de delimitación das dúas rexións metropolitanas que se nos propoñen teñen base morfolóxica (portos), funcionais (servizos á poboación), económicos (crean aproximadamente o 60% da riqueza galega) e demográficos (Aglutinan un millón de almas). Ben certo é que a realidade está a vista e que as áreas de Vigo e A Coruña son puxantes. 
Pero seguirán a ser poderosas se só fomentamos un urbano galego bicéfalo? Con dúas provincias baleiras no interior, e un rural podre e sen futuro?
Faise evidente a necesidade de planificar un desenrolo urbano vital. Pero pode que este artigo non invente o modelo máis correcto para nós.
Porque non aproveitamos as posibilidades que nos está a ofrecer a III Revolución Industrial? A revolución da comunicación, a revolución que supera o espazo, que fai desaparecer as distancias.
Porque non crear unha rede de cidades e vilas aínda máis potente da que temos? Aproveitando os recursos endóxenos e proxectándoos cun carácter esóxeno...
Certo é que temos un sistema urbano peculiar, como ben acertan os autores, pero son as conclusións achegadas, dende un punto de vista equilibrado, non se acordan de que a realidade das nosas cidades e vilas non se entende tan só en tres núcleos.


Estendendo a mancha urbana e semiurbana pode ser posible superar os problemas demográficos que nos están a hipotecar o futuro. Ou non rexurdiron Ávila, Segovia ou Guadalaxara grazas á extensión da influencia madrileña? 
Porque non crear unha única e gran área metropolitana en Galicia que englobe gran parte do territorio? Aproveitando ao máximo as infinitas e infravaloradas posibilidades que temos.
Como ben dixo o presidente dos EEUU B. Obama “Aprovechemos el sol, los vientos y la tierra para hacer funcionar coches y fábricas”. En definitiva, fagamos furrular o país como unha entidade única e viva.
Porque non comezar a falar tamén de urbanismo sostible? 

As miñas fontes proceden:

1. Instituto Galego de Estatítica (IGE)
2. El Sistema Urbano en España. Josep Roca Cladera, Montserrat Moix Bergadà e Blanca Arellano Ramos. 2012. [ Enlace ao artigo ]
3. Artigo de Galicia Confidencial [ Enlace ao artigo ]

Thursday, February 21, 2013

Reseña Crítica_"Policentrismo urbano y ajuste del sistema de ciudades en Galicia”


PRECEDO LEDO, A. & MÍGUEL IGLESIAS, A. “Policentrismo urbano y ajuste del sistema de ciudades en Galicia”. (Revista de Xeografia, Territorio e Medio Ambiente, nº 7), 2007.

Este é um trabalho apresentado à disciplina Geografia dos
Sistemas Urbanos da Faculdade de Geografia da
Universidade de Santiago de Compostela
(Washington Paulo Gomes)

Este trabalho tem o intuito de fazer uma análise critica, partindo de algumas reflexões realizadas através da leitura do artigo “Policentrismo urbano y ajuste del sistema de ciudades en Galicia” produzido pelo professor Precedo Ledo e seu colaborador Míguel Iglesias. Deste modo, buscarei trabalhar as questões de policentrismo, cidade média e área metropolitanas, fazendo algumas comparações com as realidades do Brasil.
Neste sentido, este artigo parte da hipótese de que as cidades médias podem se posicionar como cidades subglobais, mediante os processos de inovação e criatividade, para que assim, possam conquistar uma vantagem comparativa de competitividade baseada na qualidade de vida.
Assim sendo, surge nossas primeiras perguntas. Qual é o processo de inovação e criatividade que as cidades “galegas” estão passando? O que são cidades subglobais?
Segundo os autores, podemos destacar que, diferente das regiões brasileiras, a região da Galicia possui uma característica policêntrica, no que tange a organização territorial de suas cidades, ou seja, são cidades com proporções espaciais e demográficos semelhantes, onde não tem uma única cidade que se destaca de forma exacerbada em relação as outras. Ainda neste sentido, Precedo & Míguel, vão nos falar que possuir policentros é uma vantagem para a região do ponto de vista do equilíbrio territorial.
Entretanto, já surgiram muitos planos e varias tentativas de fazer uma conexão entre as cidades de La Coruña – Vigo – Porto, a fim de buscar a formação de um eixo metropolitano de dimensão regional. Neste caso, Vigo e La Coruña, são cidades que aceleram o processo de metropolização a partir de um processo inicial de concentração de crescimento urbano a nível regional, introduzindo o princípio de bicentrismo urbano na estrutura policêntrica tradicional.
Neste momento, me chama atenção outros questionamentos. Como podemos falar de metrópole dentro de uma região policêntrica? E qual é o conceito de metrópole utilizado pelos os autores? Será este o processo de inovação das cidades galegas?
No decorrer do texto podemos ver que o conceito de cidades subglobais, pode ser definido como as cidades médias que possuem novos papéis em um novo mapa global, ou seja, são aglomerações médias de ordem internacional.
A cidade de Vigo possui uma economia urbana cada vez mais especializada, tem um poderoso centro tecnológico (complexo de automóveis) onde operam muitas empresas multinacionais, é muito forte em relação a construção naval e hoje possui a maior população de toda a Galicia.
Desta maneira, a cidade de La Coruña possui um importante complexo industrial como, petroquímicas, metalúrgicas, carboquímica, alumínio, alimentação e etc., é também uma cidade terciaria e financeira, e vem inovando em relação a “industria da cultura” e é a área urbana com as atividades mais diversificadas de todo a Galicia.
Ainda neste sentido, e com bastante importância temos a cidade de Santiago de Compostela, que é considerada a capital regional da Galicia, isso vem reforçando a sua importância administrativa e de serviços. A cidade se baseia em dois pontos fundamentais, qualidade de vida e cultura. A sua economia se orienta através do turismo religioso.  
Pensando nessas, informações obtidas pelo artigo podemos ver que há uma grande paridade funcional entre as cidades, o que reforça ainda mais a questão do policentrismo.
Porém, ficaram algumas questões que não foram possíveis encontrar as respostas no texto, e neste sentido vamos buscar fazer uma relação com a realidade brasileira para tentar suprir algumas lacunas deixadas pelos autores.
A maior questão que pensamos em ter ficado para a discussão é: Como uma região policêntrica pode ter duas áreas metropolitanas?
É valido resaltar que o processo de urbanização brasileira demorou muito mais para ocorrer do que nas cidades europeias, tendo inicio na década de 1930 com o passar dos anos muitas cidades forem sendo criadas. Em 1950, temos a marcha para o oeste, quando vemos o interior do país também sendo ocupado por uma parcela da população formando cidades por todo o pais em mais áreas do país.
O que de fato quero trazer para a discussão aqui é que o conceito de metrópole (área metropolitana) é utilizado de forma muito diferente no Brasil, pois nossas áreas metropolitanas são criadas a partir das funções centrais que uma determinada cidade tem na sua região de influência que normalmente é numa escala nacional. Todas as nossas metrópoles tem uma população superior a 1 milhão de habitantes, mas neste caso é valido deixar claro que o fator demografia não deve influenciar na criação ou não de uma metrópole e sim as suas funcionalidades.
Para concluir, podemos dizer que do ponto de vista do bem estar social, das formas de organização e planificação do território e do equilíbrio territorial,  ter uma região policêntrica é bastante importante. Mas de fato o que vimos é que as cidades “galegas” tendem a modificar o seu modelo de organização.